|
SEMİH ZEKİ – AUTOPOIESIS
Autopoiesis*, Semih Zeki resminin bir dönüm noktasına işaret ediyor. Yapının statikliğinden sistemin dinamikliğine doğru bir geçiş söz konusu olan. Parçalar bütünü meydana getirirken bütün, yeniden parçalanıyor ve bu hareket neredeyse biteviye, kendini yeniliyor. Autopoietik işleyiş, sanatçıyı, fail olmaktan çıkarıyor olabilir mi? Semih Zeki, kendi sözleriyle “resmin resme yolculuğu” olarak nitelediği bu ihtimale açık. Düşünce yüküyle ezilecek resimler tasarlamaktansa resmin kendisinde gerçekleşen bir süreç olduğuna işaret ediyor . Ressam gözlemci konumundayken, resim karanlık noktaları takip ederek yeni resimlere bağlanıyor ve bütün bir işleyiş, ressamı da içine katan bir sistem şeklinde çalışmaya başlıyor; neredeyse bir yaşam döngüsü... Borges, inşa edilen her şeyin kuma inşa edildiğini söylerken, uyarır: “ Ama kuma değil, taşa inşa ediliyormuşcasına”. Bir zorunluluktur bu. Geçiciliğin bilinci, her zaman bir sabit arzusu ve varsayımıyla desteklenmiyor olsa, yaşamak mümkün olmazdı. Semih Zeki’nin resmine dair her şeyin altında bu düşünce yatıyormuş gibidir. Öte yandan, autopoietik işleyişte sistem kendini tek başına anlatmaz, onun çevresiyle girdiği daimi ilişki; yapılmış, sınırları çizilmiş olanı sergilerken dışarıda kalan evreni de görmek gerektiğine işaret eder. Diğer bir deyişle, kapalı sistemik işleyişin dışından doğa, küçük dokunuşlarıyla kendini hatırlatmasa, resmin akıştaki anlamını kavramak mümkün olmazdı. Borges’den söz etmişken, cesametli olandaki inceliği de görmeli... Semih Zeki, kâğıdın yarı geçirgen, narin yapısını büyük sistemik hareketlerle doldurur. Bu hareket, belki kum üzerine inşa edilmiş olanı hatırlatır ama yeniden kurulmakta olan süreklidir, zemine geçiciliğiyle sabitlenmiş, insana dair bir ilişkisellikte kurgulanmıştır. Belki ressam hiçbir boşluk bırakmadan, her yere dokunmak ister. Ama bu, onun faillikten feragati ile çelişir; boşluklar ressamı da gözlemleyen resim tarafından içselleştirilecek, başka resimlere akacaktır. Neticede sorulabilir: Nedir peki bütün bu devinim? Bu “büyük” sorunun düşüncede, dile gelebilen bir cevabı olmasa gerek. İnsanda, yapıda, kentte ve doğada tecessüm etmiş olan her ne ise, kendini yapısal eşleşmelerle yeniden ve yeniden doğurmaktadır. Yıkımlar, yığınlar, yeniden inşa olanlara devrederken resmedilebilen bir “şey” vardır, sonsuz üretkenlikte ve “orada” dır, ona şahit olunabilir. *Autopoiesis kavramı, 1973 yılında Şilili biyologlar Humberto R. Maturana ve Francisco J. Varela tarafından, bir neolojizm olarak dile armağan edildi. Başlangıçta canlı sistemlerinin varlıklarını sürdürebilmek için sürekli yenilenmelerine işaret eden kelime, zamanla psikoloji, toplum bilimleri, mimari gibi alanlarda, kendini sürekli kendi parçalarından yeniden üretme anlamıyla kullanılmaya başlandı. Gökçe ÇATALOLUK |
SEMİH ZEKİ – AUTOPOIESIS
Autopoiesis* indicates a turning point in Semih Zeki’s painting. A transition from static structures to dynamic systems is the case here. Pieces constitute the whole, which is then broken back into pieces; and this motion is almost nonstop, constantly reproducing itself. Could autopoietic processes result in an abolishment of the artist’s agency? Semih Zeki is open to this possibility, which he defines as “painting’s journey to painting”. What this suggests is a notion of painting as a self-realizing process, rather than designing images weighed down by over-intellectualizing. While the painter assumes the position of ‘observer’, the painting traces what remains in the dark to beget new paintings, and this entire process begins operating as a system that incorporates the painter as well – almost a life cycle, of sorts... In saying that all is built on sand, Borges warns: “But we must build as if the sand were stone.” This is a necessity. If the awareness of transience were not always accompanied by a desire for and assumption of stability, living would be an impossible endeavour. It is as if this thinking underlies all aspects of Semih Zeki’s painting. On the other hand, in autopoietic functioning, the system is not at all stand-alone, but in constant relationship with its environment. In exhibiting that which has been made and framed, it points to the necessity of taking account of the universe that remains out there. In other words, if nature were not repeatedly making its presence felt with slight touches from outside this closed system, it would be impossible to comprehend the painting’s meaning within the flow. Speaking of Borges, one must be able to see the fineness and fragility in that which is immense… Semih Zeki fills the semi-permeable, delicate expanse of paper with grand systemic movements. This movement is perhaps reminiscent of what is built on sand; but reconstruction is constant, it is fixed and grounded in its transience, conceived in a relationality intrinsic to humans. Perhaps the painter wishes to touch every inch without leaving any empty space. This, however, contradicts with his renunciation of agency; the blank spaces shall be absorbed, internalized by the painting that keeps an eye on the painter as well, to then flow into yet other paintings. We could ask: what is all this mobility about? This “grand” question clearly does not have an answer easily put into words, into thought. Whatever it is that has incarnated in humanity, structures, the city and nature regenerates itself again and again through new structural couplings. There is some “thing” that can be pictured as destructions, piles of debris are recycled into reconstruction; something that is infinitely productive and “there”, something that can be witnessed. *Autopoiesis The notion of Autopoiesis was coined as a neologism by Chilean biologists Humberto R. Maturana and Francisco J. Varela in 1973. The term initially used to describe the constant self-renewal of living systems in order to maintain their existence, in time entered fields such as psychology, social sciences and architecture as the ‘self-reproduction of something from its own components’. Gökçe ÇATALOLUK |